In mijn blog over Lencioni heb je kunnen lezen welke frustraties goed teamwork in de weg kunnen staan. Of, positief geformuleerd, wat er nodig is om als team goed te kunnen functioneren. De basis van teamwork is vertrouwen. En vertrouwen kan groeien door elkaar te kennen en elkaars verschillende rollen in een team te erkennen. Bij het inzichtelijk maken van elkaars bijdrage voor het team, kunnen de teamrollen van Belbin helpen.
Belbin
Meredith Belbin is een Britse wetenschapper die onderzoek heeft gedaan naar de effectiviteit van teams. Vanuit dit onderzoek beschrijft Belbin 9 verschillende teamrollen, de rollen leveren 4 basiskrachten voor talentrijke teams. De 4 krachten zijn daadkracht, wilskracht, denkkracht en voelskracht. Een teamrol is een kenmerkende wijze waarop een teamlid zich gedraagt, bijdraagt aan het team en zich verhoudt tot anderen. Volgens Belbin beheerst elk teamlid 2 tot 3 teamrollen heel goed en 2 tot 3 nog heel acceptabel.
De teamrollen
Welke teamrollen zijn er en welke kenmerken hebben ze:
| Rol | Kenmerken |
| Bedrijfsman (daadkracht) | Doener, praktisch, ordelijk, zet besluiten om in concrete werkzaamheden |
| Brononderzoeker (daadkracht) | Nieuwsgierig, wil ontdekken, gericht op vernieuwing |
| Vormer (wilskracht) | Aanjager, impulsief, ongeduldig en resultaatgericht |
| Voorzitter (wilskracht) | Kalm, zelfverzekerd, stimuleert anderen, volgt de regels |
| Plant (denkkracht) | Creatief, individualistisch, eigenzinnig |
| Monitor (denkkracht) | Analytisch, sober, beschouwen en verklaren |
| Zorgdrager (voelskracht) | Onopvallend, nauwgezet, ordelijk, perfectionistisch |
| Groepswerker (voelskracht) | Sociaal, gevoelig, meegaand, harmonie |
| Specialist | Professioneel, solist, vakinhoudelijke visie |
Als je naar de rollen kijkt, zie je dan al teamrollen met potentieel botsende kenmerken? Bijvoorbeeld een impulsieve vormer en een analytische monitor?
Kernkwaliteiten
Elke teamrol beschikt over kenmerken of kernkwaliteiten. Kernkwaliteiten zijn kwaliteiten waarvan jezelf misschien denkt ‘dat kan iedereen toch wel?’ Nou niet iedereen kan dus wat jij kan. Voor de duidelijkheid: deze kwaliteiten gaan niet zozeer over de kwaliteiten in het veld maar juist in het groepsgebeuren. Maar kernkwaliteiten hebben ook een schaduwkant: de valkuil. Voorbeeld: je enorme behulpzaamheid kan worden opgevat als bemoeizucht. Iets teveel van het goede zou je kunnen zeggen, de kernkwaliteit schiet door.
Naast een valkuil hoort bij een kwaliteit ook een uitdaging en een allergie. Grafisch weergegeven noem je dat een kernkwadrant en dat ziet er als volgt uit:
Stel je bent heel bescheiden van aard. Prima. Bescheidenheid siert de mens. De valkuil daarbij is dat je door je bescheidenheid geen erkenning krijgt of opeist voor je bijdrage, je wordt mogelijk niet gezien. Je bent liever op de achtergrond. Een uitdaging is dat je jezelf toch meer gaat profileren. Maar ook weer niet zo dat je arrogant wordt (allergie). Met arrogante mensen heb je weinig affiniteit.
Je hebt vast wel eens in een team gezeten waarin onderlinge frustratie was. Ook je voetbalteam heb je waarschijnlijk niet helemaal zelf bij elkaar gezocht, soms ben je tot elkaar veroordeeld en moet je er het beste van maken. Gaandeweg een seizoen zijn er altijd onderlinge frustraties en niet iedereen ligt elkaar even goed. Op dat moment kan Belbin helpen om inzicht te geven in elkaars bijdrage voor het team. Door dat inzicht kan de interactie vlotter verlopen. Als je weet wat elkaars kwaliteiten, valkuilen, uitdagingen en allergieën zijn, kan er meer begrip zijn voor gedrag.
De praktijk
Wat kan je met deze kennis en dit model nu concreet in de praktijk met je team? Je kan bijvoorbeeld aan het begin van het seizoen tijdens een aftrapsessie het volgende doen:
- Geef aan je team uitleg over kernkwaliteiten
- Geef aan je team uitleg over kernkwadranten
- Laat spelers ter plekke (of eerder al thuis) een gratis online Belbin-test doen
- Bespreek kort in kleine groepjes of met de groep als geheel de uitkomst: herkennen spelers zich in de rol van Belbin? Herkennen ze elkaar in de rollen?
Tips en reacties zijn welkom. Binnenkort deel 5 in de serie over sociale competenties!
