Afgelopen seizoen ( 2017/18) heb ik succesvol deelgenomen aan de trainerscursus UEFA C van de KNVB. Iets waar ik erg naar had uitgekeken; een mooie stap in mijn ontwikkeling als trainer, zo zag ik de cursus. Graag wil ik mijn ervaring met de cursus delen.
Toelating
Om te worden toegelaten tot de cursus dient de toelatingstest gehaald te worden. De test werd centraal afgenomen in Utrecht. Na een kwartier beelden bekijken volgden er acht meerkeuzevragen en twee open vragen. Al met al nog geen half uurtje werk: vijftien minuten beelden kijken plus tien minuten vragen beantwoorden. De test heb ik gedaan op 17 juni en op 12 juli is daar het verlossende mailtje: ik ben toegelaten. Blij mee! Toch rijzen er bij mij enkele vragen n.a.v. de toelating:
- Waarom laat de KNVB kandidaten vanuit het hele land naar Utrecht komen? Persoonlijk had ik vanuit Groningen ruim 4 uur reistijd voor een test waarmee ik uiteindelijk binnen 10 minuten klaar was met het beantwoorden van de vragen. Dat je daarna nog bijna 3 weken in onzekerheid zit is ook niet fijn.
- Waarom kiest de KNVB ervoor om in juli te kunnen meedelen of een belangstellende kan deelnemen aan de cursus? Veel amateurverenigingen willen trainers eerder hebben aangesteld en wel/niet deelnemen aan de cursus kan hierbij uitmaken. Een 5e-klasser mag bijvoorbeeld een hoofdtrainer aanstellen die de cursus UEFA C volgt. Welke club wil in juli, een maand voor de start van de voorbereiding, zekerheid hebben of het wel/niet met een trainer in zee kan?
- Toen in juli het deelnemersveld bekend was, moest de bond op zoek gaan naar een locatie waar de centrale cursusbijeenkomsten gehouden konden worden. Veel clubs hebben dan alle schema’s voor trainingsavonden al rond dus dit werd een uitdaging. Uiteindelijk bood vv Veelerveen de helpende hand, met een enorme reistijd voor de deelnemers tot gevolg. Om een cursusavond bij te wonen in Veelerveen was ik inclusief reistijd van 18.00 uur tot 23.00 van huis.
Bij mij roept dit het gevoel op dat niet vanuit de deelnemer wordt gedacht maar vanuit de organisatie zelf.
Inhoud cursus
Over de cursus zelf: het gaat veelal over de verschillende fasen van een training en doelstellingen vanuit voetbalproblemen op basis van de 5 W’s is mijn ervaring. Dat is zeker leerzaam om vorm te geven aan je training, een heel mooi handvat. Daarnaast word je geacht nog diverse opdrachten in te leveren: wedstrijdanalyse, coaching tijdens wedstrijden, blessurepreventie om maar eens wat te noemen.
Wat me verbaast: in de praktijk kom je de verschillende fasen van training die de cursus voorschrijft amper tegen. Zowel als speler destijds maar ook nu als trainer als ik er met andere trainers over praat; de fasen van training, doelstelling vanuit de 5 W’s (wie, wat, waar etc.) en de heilige graal van de trainerscursus; ‘situatief coachen’. Situatief coachen is het stilleggen van een situatie op training en spelers bevragen wat te doen en dit vervolgens in slow motion laten afspelen.
Nogmaals, de elementen zijn zeker van toegevoegde waarde om in je rugzak te hebben als coach maar het is frappant dat dit na de cursus, zo lijkt het, massaal overboord wordt gegooid. Het helpt ook niet dat dit wordt uitgedragen door docenten. Deelnemers doen een truc en daar lijkt het te stoppen. Zo wordt helaas ook over de cursus gesproken: ‘even je papiertje halen’.
Het maakt dat ik mij afvraag waarom de KNVB vasthoudt aan een visie die in de praktijk niet of nauwelijks wordt gebruikt. Weet de KNVB dit überhaupt? Wat is ‘de Zeister visie’ waard als het na het volgen van de cursus (grotendeels) niet wordt gebruikt? Wat zegt dit gegeven?
Onlangs las ik een interview met Foppe de Haan waarin hij aangaf dat de creativiteit van trainers is verdwenen. Het verontrust De Haan dat er steeds werd gehamerd op dezelfde voetbalproblemen en de oplossing. Heel herkenbaar als je de trainerscursus doet, als je een oefenvorm niet opstelt o.b.v. 1:4:3:3, maak je het jezelf erg moeilijk. Het voelt alsof je in een keurslijf wordt gepropt. Het viel een KNVB-docent ook op dat er weinig creatieve ideeën uit de groep deelnemers kwamen tijdens de cursus, maar de ruimte wordt simpelweg niet geboden. Van de tientallen (oud) deelnemers van de cursus die ik heb gesproken zijn er dan ook maar heel erg weinig die enthousiast zijn over de cursus. Dat vind ik erg jammer.
Spelprincipes
Waarom worden in een trainerscursus bijvoorbeeld geen spelprincipes centraal gesteld? Iets wat je veel meer ziet in het moderne voetbal dan voetbalproblemen. Je eigen spelprincipes die jou uniek maken als trainer/coach. Waarbij je formaties los laat. Spelprincipes zijn eenvoudig te trainen, juist met kleine groepen, bijvoorbeeld vanuit een positiespel. Vanuit de cursus wordt uitgegaan van een groep van 16 man met 2 keepers. Daar maak je vormen voor vanuit een voetbalprobleem. Voor heel veel amateurtrainers is het geen wekelijkse realiteit om 16 man te hebben met 2 keepers op training, zeker niet in de 4e en 5e klasse standaard en vele reserveklassen maar voor dat niveau word je wel opgeleid als je UEFA C volgt. Door te trainen op spelprincipes heb je het probleem van trainen met kleinere groepen opgelost. Dan staat de opleiding dichter bij de moderne realiteit, zowel qua inhoud als toepasbaarheid op een groep.
Ook Peter Hyballa en Danny Buijs zijn kritisch richting de trainerscursussen in Nederland. In interviews uitten ze zorgen over de kosten en duur van de cursussen. In het buitenland zijn de kosten voor de cursussen aanzienlijk lager. In Duitsland schijn je UEFA A voor minder dan € 1.000,– te kunnen halen, in Nederland kost dezelfde licentie € 9.950,–. Om over de toelatingseisen in Nederland nog maar te zwijgen, tenzij je ex-prof bent, dan gaan er snel ‘verkorte’ deuren voor je open.
Geef de markt vrij
Door Buijs wordt een vrije markt geopperd voor de trainerscursussen. Een interessante opmerking waar ik ook aan heb zitten denken. Want waarom is de KNVB eigenlijk de enige die de trainersopleidingen aanbiedt? Een onderwijsinstelling of trainingsbureau zou dit toch ook moeten kunnen? Direct een mooie kans om de opleiding door mensen van buiten de sport te vernieuwen. Als ik bijvoorbeeld mijn rijbewijs wil halen kies ik zelf uit de vele rijscholen één uit, na een x-aantal lessen kan ik examen doen bij het CBR. Lijkt mij voor de trainerscursussen ook een goede optie. De KNVB kan dan de examens blijven afnemen en zo de gewenste kwaliteit waarborgen.
UEFA PRO wordt niet elk jaar aangeboden om de markt niet te overspoelen met betaald voetbaltrainers. Ik zou zeggen: doe dit wel! Laat zoveel mogelijk mensen deze kennis tot zich nemen. Kwaliteit komt uiteindelijk toch wel bovendrijven, de markt reguleert zichzelf wel. Goede coaches komen altijd aan de bak.
Hierbij moet wat mij betreft ook gekeken worden naar de belasting in uren van de opleiding. Naast werk, privé en natuurlijk je uren die je op de club doorbrengt is een cursus volgen arbeidsintensief. Voor UEFA C is de belasting 251 uur, dat zijn dus avonduurtjes: verlaag deze belasting alsjeblieft qua uren. Dit is een hoge drempel en ook hierbij geldt wat mij betreft: goede trainers komen toch uiteindelijk wel bovendrijven. Laat zoveel mogelijk mensen de cursus doen. De inhoud van UEFA C kan prima in minder bijeenkomsten gedeeld worden dan het aantal dat nu gepland is.
Aanbevelingen
Ik durf te stellen dat door de hoge kosten en het aantal uur dat men in de cursus moet steken, er trainerstalent verloren gaat, dat vind ik zonde. Zie de trainersrevolutie in Duitsland. Met deze manier van trainers opleiden in Nederland, betwijfel ik of we het verschil gaan maken t.o.v. andere voetballanden.
Als trainer/coach in spe heb je nu geen keuze: wil je iets in de voetballerij, dan moet je de UEFA-cursussen volgen ben je dus overgeleverd aan de KNVB en haar docenten. Ik ben ook blij te lezen dat Nico-Jan Hoogma heeft aangegeven de trainerscursussen kritisch tegen het licht te houden, hopelijk leidt dit tot verandering! Hoop dat dit ook zal leiden tot een houding waarbij de bond niet overkomt alsof de uitvinders van de voetbalsport en pedagogiek in Zeist werken. Dat is wel de houding die ik heb ervaren helaas.
Mijn oprechte aanbevelingen aan de bond, als ik zo vrijmoedig mag zijn:
- Stel je dienstbaar op richting de deelnemers
- Verlaag de kosten en belasting in uren
- Moderniseer de inhoud
- Geef de markt voor cursussen vrij
