Nieuwe, toonaangevende opzet trainerscursussen KNVB

Inmiddels ben ik 3 seizoenen met veel plezier voetbalcoach. Het verzinnen van oefenstof, geven van trainingen, leidinggeven aan een groep, omgang met spelers en analytische/tactische deel van de voetbalsport spreken me erg aan. Na het afronden van de cursussen pupillentrainer en UEFA C zou UEFA B een logische vervolgstap zijn om mijn trainersambities verder vorm te geven. Omdat ik nu deeltijd studeer, wacht ik nog even met het volgen van de UEFA B-cursus.

Ondanks dat UEFA B nog toekomstmuziek is, heb ik me uit enthousiasme toch al enigszins verdiept in de trainerscursus. De cursus richt zich op het ontwikkelen van een speelwijze en het trainbaar maken hiervan. Dan denk ik: tof, interessant! Wat ook opvalt zijn de kosten: opleidingskosten € 4.550,– plus € 75,– inschrijfgeld. Dat is veel geld maar in eerste instantie schrikt het me niet direct af; als de cursus echt een toegevoegde waarde is voor mij als trainer dan ga ik ervoor. En misschien zijn er m.b.t. de kosten wel afspraken te maken met een club.

Twijfels
Toch rijzen hier al wel de eerste twijfels. Ik ben nieuwsgierig wiens speelwijze tijdens de cursus centraal staat: gaat een cursist zijn/haar eigen speelwijze verder ontwikkelen of staat de speelwijze en trainingsmethodiek van de KNVB centraal? Bij de UEFA C-cursus werd enigszins, althans zo heb ik het ervaren, dwingend de ‘Zeister-visie’ gepropageerd. En als ik dan afzet hoeveel de cursus kost qua tijd/energie en hoeveel dit oplevert, dan slaat de balans niet positief voor mij uit.

Mocht de ‘Zeister-visie’ ook bij UEFA B centraal staan en niet bijvoorbeeld het ontwikkelen van een eigen speelwijze, is de cursus dan toch de investering waard? Natuurlijk geeft de cursus toegang tot coachen op een hoger niveau binnen voetbal maar om alleen daarvoor een cursus te doen…van ruim vierduizend euro en een stevige belasting aan uren… Heb ik dat ervoor over?  

Prijs
Als je je verdiept in trainerscursussen ontkom je er bijna niet aan dat je ergens een discussie oppikt over de prijzen. Ik heb wat dat betreft niet de illusie een nieuw onderwerp aan te snijden. Waar potentiële deelnemers zich verbazen over prijzen, komt al snel de vergelijking met het buitenland om de hoek kijken. Want wat blijkt als je de kosten van de UEFA-cursussen in het buitenland opzoekt?   

Bekijk deze grafiek van de Canadese voetbalcoach Henrich Svetko. Svetko heeft een weergave gemaakt van kosten van trainerscursussen in verschillende landen. Nederland is in de grafiek niet meegenomen, maar even voor uw informatie: UEFA B kost in Nederland (juli 2019) dus € 4.550,– en UEFA A in Nederland € 9.500,–. Plaats je Nederland in de grafiek dan lijkt alleen Denemarken enigszins in de buurt te komen qua prijsniveau. Ook bijvoorbeeld Duitsland en Polen (niet in de grafiek opgenomen) bieden UEFA B goedkoper aan dan de KNVB (respectievelijk voor € 900,– en € 500,–). In de meeste landen zijn de cursussen meer dan de helft goedkoper.

De conclusie lijkt helder: op het gebied van trainerscursussen is Nederland met afstand het duurste land. Is dat erg? Nee, op zichzelf hoeft dat niet erg te zijn vind ik. Al is het op z’n minst opmerkelijk dat de verschillen zo groot zijn. Waarom is het verschil in prijzen per land zo groot? Het maakt mij ook nieuwsgierig naar wat de UEFA hiervan vindt. Krijgen voetbalbonden de vrijheid om een eigen sausje over de opleidingen te gooien? Stelt de UEFA ook eisen aan de opleiding?  

In 2017 publiceerde De Telegraaf een artikel waarin de KNVB een reactie gaf op de relatief hoge prijzen van de cursussen. Samengevat:

• de cursus in Nederland staat hoog aangeschreven
• het gaat om kwaliteit
• er is geen winstoogmerk
• extra inkomsten stromen terug in de opleiding

Toonaangevend
Op de website van de KNVB is onderstaande te lezen:

De KNVB is dus, in ieder geval naar eigen zeggen, wereldwijd toonaangevend op het gebied van opleidingen voor trainers/coaches. Het toonaangevende zou een rechtvaardiging kunnen zijn voor de hogere prijzen. Maar wat is toonaangevend? Met toonaangevend denk ik in deze context aan:

• De cursussen die worden aangeboden door de KNVB, zijn beter (wat is beter) dan cursussen in (de meeste) andere landen
• Een diploma van de KNVB heeft meer gewicht dan een diploma uit een ander land
• Andere landen zouden jaloers moeten zijn op Nederland als het gaat om opleiden van coaches
• Nederland is leidend en andere landen laten zich graag inspireren door hoe de KNVB coaches kan opleiden
• Een in Nederland opgeleide cursist is een betere coach

In theorie zou dit zo kunnen zijn, ik heb geen ervaring met opleidingen van voetbalbonden in andere landen en ik heb niet alle cursussen in Nederland gedaan. Ook weet ik niet hoeveel werkbezoeken andere voetbalbonden afleggen aan Zeist om te zien hoe de opleidingen hier zijn vormgegeven. Wellicht staan Europese medebestuurders wekelijks rijen dik op de parkeerplaats in Zeist voor een kijkje in de KNVB-keuken. Ik weet wel vanuit de praktijk dat een behaalde UEFA C in Duitsland niet als zodanig wordt erkend in Nederland. Je zou daarom kunnen concluderen dat de KNVB de eigen cursussen hoger aanslaat dan de Duitse.

Stel dat de opleidingen in Nederland toonaangevend zijn, hoe zouden we dat kunnen meten? Op basis van gezond boerenverstand kom ik tot de volgende vragen:

1. Is er een land waarin vooral coaches actief zijn die een toonaangevende opleiding hebben genoten en zo ja, hoe wordt in dat land gevoetbald? Is het voetbal in dat land dan ook toonaangevend?
2. Hoeveel coaches die een toonaangevende opleiding hebben genoten zijn actief in een sterke Europese competities of nog beter bij Europese topclubs?  
3. Zijn er coaches die in Nederland hun licentie hebben gehaald en met Nederlandse clubs in Europa presteren?
4. Hoeveel coaches komen uit het buitenland om juist in Nederland de opleidingen te doorlopen?

Vraag 1
Is er een land waarin vooral coaches actief zijn die een toonaangevende opleiding hebben genoten en zo ja, hoe wordt in dat land gevoetbald? Is het spel in dat land toonaangevend?

Antwoord: Ja er bestaat een land waarin vooral coaches actief zijn die een toonaangevende opleiding hebben genoten. Het land is Nederland. In Nederland zijn voorál (misschien zelfs wel alleen maar) coaches actief die een toonaangevende opleiding gevolgd hebben. Is het spel in de Nederlandse competitie toonaangevend te noemen? Dat ligt eraan hoe je toonaangevend wil zien. Hoewel ik de Eredivisie en ook de Keuken Kampioen Divisie leuk vind om te volgen, de sterkste competities zijn het in ieder geval niet. In het amateurvoetbal zie ik veel ongeschoolde coaches.

Toonaangevend zou je in deze context kunnen zien als innovatief. Bijvoorbeeld door te kijken naar innovaties binnen het voetbal, dan zou je de vraag met ja kunnen beantwoorden. Denk bijvoorbeeld aan de VAR, kunstgras en het toenemend gebruik van data binnen het voetbal. Los van wat je daarvan vindt.

Als je puur kijkt naar voetbaltechnische innovatie (en dat is het terrein van de trainer/coach) dan zou ik eerder nee zeggen. Waarom? Noem eens een handvol voorbeelden van voetbaltechnische innovaties die door teams in de Premier League of andere Europese competitie zijn afgekeken uit de Eredivisie. Zie bijvoorbeeld m.b.t. trends ook dit filmpje. Kent u de trends in Nederland wel, ik laat me graag verrassen. Nederland heeft vooral heel lang vastgehouden aan 1-4-3-3.   

Vraag 2
Hoeveel coaches die een toonaangevende opleiding hebben genoten zijn actief in een sterke Europese competities of nog beter bij Europese topclubs als hoofdtrainer?  

Er zijn veel Nederlandse coaches werkzaam in het buitenland. Dat is een plus. Zoom je echter in op het niveau waarop de coaches actief zijn dan zie je 2 hoofdtrainers in de Bundesliga (Peter Bosz en Alfred Schreuder) en Marcel Keizer in Portugal. Geen enkele Nederlandse trainer is hoofdtrainer in Engeland, Spanje, Italië of Frankrijk, niet eens van een degradatiekandidaat. Met coaches als Louis van Gaal en Guus Hiddink heeft Nederland daarin ook een andere tijd gekend. Dat Bosz en Schreuder in dit rijtje staan is geen toeval denk ik.

Vraag 3
Zijn er coaches die in Nederland hun licentie hebben gehaald en met Nederlandse clubs in Europa presteren?

Als teams uit verschillende landen zich meten met Nederlandse teams (met Nederlandse coaches) zie je dan grote verschillen in het spel van de teams? Recent heeft Ajax in Europa successen behaald. In 2017 met de finale van de Europa League (hoofdtrainer Bosz) en dit jaar de halve finale van de Champions League (hoofdtrainer Ten Hag). Zou dit dan de verdienste kunnen zijn van de toonaangevende opleidingen in Nederland? De opleidingen zullen ongetwijfeld hebben bijgedragen hebben aan de ontwikkeling van beide trainers. Maar van Bosz is bekend dat zijn voornaamste inspiratiebron Johan Cruijff is. Ten Hag geeft aan dat zijn visie is aangescherpt door Pep Guardiola. En wie is de inspiratiebron van Pep?

Vraag 4
Hoeveel coaches komen uit het buitenland om juist in Nederland de opleidingen te doorlopen?

Deze vraag vind ik relevant omdat een stroom van buitenlandse cursisten een teken zou kunnen zijn dat de opleidingen in Nederland beter zijn dan elders. Eerlijk gezegd ken ik geen enkele buitenlandse coach die recent in Nederland een cursus heeft gedaan.

Conclusie na de 4 vragen: ik zeg niet dat de cursussen in Nederland niet toonaangevend zijn, maar het is mij onduidelijk op basis waarvan de cursussen in Nederland dat wel zouden zijn. Graag kom ik met iemand in contact die dit uit kan leggen. Hebben ondertussen andere landen het model van Nederland al overgenomen?

Natuurlijk zou het ook fijn zijn om de cursussen in verschillende landen inhoudelijk met elkaar te vergelijken. Als iemand me daarmee kan helpen hoor ik het ook graag. 

Bezwaar
Mijn voornaamste bezwaar tegen de hoge prijzen is het gevaar dat in mijn ogen niet het volledige trainerspotentieel in Nederland wordt benut. Er gaat talent verloren als mensen afhaken voor cursussen omdat ze het niet kunnen veroorloven. Niet de beste trainers halen de hoogste diploma’s maar de meest vermogende, of de superfanatieke (die laatste moet je sowieso wél willen). Ik heb verschillende trainers gesproken de afgelopen jaren die graag hogerop willen en verder willen ontwikkelen. Voor zowel UEFA C, -B als –A, maar ze hikken aan tegen de hoge kosten. Dan is het bitter om te zien dat in Nederland de cursussen bijna 10x zo duur zijn dan in andere landen.

Alternatieven
Graag wil ik 2 alternatieve methoden van opleiden van trainers/coaches beschrijven. Ter inspiratie hoe het óók zou kunnen. Een voorbeeld binnen de voetbalsport maar in het buitenland plus een voorbeeld van Nederland maar een andere sport dan voetbal.

Buitenland en voetbal
Als voorbeeld zou ik graag IJsland willen nemen. In 2016 hebben The Guardian en goal.com onderzoek gedaan naar de opmars van het IJslandse voetbal. In 2014 en 2016 was IJsland plotseling gekwalificeerd voor een WK en een EK. Hoe kon dit? Eén van de oorzaken (er zijn dus meerdere) werd gevonden in het aantal gekwalificeerde trainers. IJsland heeft ongeveer 600 gekwalificeerde trainers, waarvan 400 een UEFA B-licentie hebben. Dat lijkt niet veel maar IJsland heeft slechts 335.000 inwoners. The Guardian rekent voor dat per 825 inwoners op IJsland er 1 coach is met een UEFA B-licentie. In Engeland is er per 11.000 inwoners een coach met UEFA B. Hoe deze verhouding in Nederland is weet ik niet maar om IJsland te evenaren zouden er in Nederland ruim 20.000 coaches met UEFA B rond moeten lopen.

Vanaf de JO-10 is UEFA B verplicht op IJsland. Zelfs kleuters kunnen op IJsland training krijgen van coaches met UEFA A of -B, simpelweg omdat de coaches beschikbaar zijn. In Nederland is dat zeker niet het geval. Er zijn genoeg kleine dorpsverenigingen waar alleen de hoofdtrainer een licentie heeft. De overige trainers vallen in de categorie enthousiaste ouder. De prijs van een UEFA B-licentie op IJsland? € 770,–. Het model van IJsland komt op mij tamelijk toonaangevend over.

Wat zouden we kunnen leren van IJsland:

• Kennelijk loont het om veel gediplomeerde coaches te hebben en dit ook verplicht te stellen (al vanaf de jeugd)  
• Een lage prijs leidt ertoe dat in een land meer gediplomeerde coaches rondlopen

Wordt een land dan niet overspoeld met coaches? Ja. Is dat erg? Nee, uiteindelijk zullen de beste trainers werk vinden, de markt reguleert zichzelf wel. Een trainer/coach zal zich dan echt moeten onderscheiden om werk te vinden. Dat lijkt mij prima. Het andere uiterste is dat je als club een coach moet nemen puur omdat diegene beschikt over een bepaalde licentie en die licenties in je regio dun gezaaid zijn. Dat zit je eerder met iemand opgescheept dan dat je bewust voor iemand kiest. Moet je dat willen? Lijkt mij niet.     

Binnenland en andere sport
Het leek me ook eens interessant om te kijken hoe binnen andere sporten in Nederland trainers worden opgeleid. Gaat het opleiden van coaches altijd via een sportbond? Daarover had ik contact met Patrick Collaris van Ability Quest. Een greep uit de reactie van Collaris over mijn vragen m.b.t. het opleiden van trainer/coaches binnen het volleybal in Nederland:

In 2013 heeft de Nevobo (Nederlandse volleybalbond) de cursussen op niveau 1, 2 en 3 overgegeven aan 8 ondernemers.

Niveau 1 is de beginnerscursus.

Niveau 2 (VT2) is het niveau dat in de breedte opleid.

Niveau 3 (VT3) is tot de regionale top.

Niveau 4 (VT4) doet de Nevobo nog steeds zelf (dit is t/m 1e divisie).

Niveau 5 is sportoverstijgend en wordt door NOC*NSF gegeven. (is nodig voor eredivisie).

De Nevobo heeft 4 regio’s (Zuid, Oost, Noord en West). In alle regio’s zijn 2 ondernemers die de cursussen op niveau 1, 2 en 3 verzorgen.

Wij geven de cursus en de bond doet de Proeven van Bekwaamheid (examens).

De beginnerscursus (niveau 1) is een cursus van 2 dagdelen waarbij de cursisten leren themagericht te trainen. Dat elke training een doel heeft en dat elke oefening leidt tot dit doel. Tevens leren ze van de belangrijke 3 technieken een aantal belangrijke accenten. 

De VT2 (niveau 2) is een cursus van 5 dagdelen. Ze leren een training structureren, doelen stellen, alle 6 de basistechnieken en 2 belangrijke systemen. Tevens leren ze de technieken te analyseren. Ook hoe je een training methodisch opbouw. 

De VT3 (niveau 3) is een cursus van 10 dagdelen. Deze cursus gaat heel erg de diepte in met motorisch leren, trainingsleer, volleybalgrammatica (zeg maar de opbouw en belangrijke principes achter de technieken) en heel veel game-like trainen. Deze cursus is voor de mensen met al wat ervaring die op de hogere regionale niveaus trainen (1e klasse, promotieklasse en 3e divisie). Bij deze cursus vertellen we trainers niet meer hoe ze moeten trainen maar moeten ze een eigen visie op trainen ontwikkelen waarbij wij ze de belangrijke principes leren.

Dus de beginnerscursus (zeg maar VT1) is 2 dagdelen en kost 75 euro per deelnemer.

De VT2 is 5 dagdelen en kost 350 euro per deelnemer

De VT3 is 10 dagdelen (incl. een bezoek van de opleider op locatie van de deelnemer en het bezoek van een eredivisiewedstrijd waarbij wedstrijd analyse centraal staat). Deze cursus is nu geheel vernieuwd door o.a. ondergetekende en kost 750 euro per deelnemer.

Prijzen kunnen per ondernemer verschillen, maar liggen allemaal rond deze prijzen (kunnen wat tientjes inzitten).

De markt is dus gedeeltelijk vrijgegeven aan 8 regionale ondernemers. De PVB’s worden door de bond zelf afgenomen. Bij de zwembond heb ik een vergelijkbare constructie gezien. Wat zouden voordelen kunnen zijn van het vrijgeven van de markt:

• Doordat aanbieders kunnen concurreren zouden prijzen kunnen dalen
• De consument krijgt keuze, aanbieders kunnen met elkaar vergeleken worden
• Hoe meer aanbieders, des te meer deelnemers per seizoen een cursus kunnen doorlopen, m.a.w. meer gediplomeerde coaches. De KNVB-docenten zullen worden ontlast doordat de markt is vrijgegeven

Echt toonaangevend
In mijn ogen zou het een enorme impuls zijn voor Nederlandse voetbaltrainers als cursussen toegankelijk zijn voor een zo breed mogelijk publiek. Geld zou hierbij geen (of minder) een rol moet spelen (zoals IJsland). Uiteraard moet de cursus van een goede kwaliteit zijn, dit lijkt in IJsland voor € 770,–wel goed te zitten dus dat zou in Nederland toch ook moeten kunnen?  

Door een lage prijs kan de markt overspoeld worden met enthousiaste en gekwalificeerde trainers. Om het verhoogde aantal cursisten te kunnen bedienen zou de KNVB (een gedeelte van) de markt moeten vrijgeven (zoals in volleybal). De KNVB zou er  bijvoorbeeld voor kunnen kiezen alleen de PVB’s van pupillentrainer, jeugdtrainer en UEFA C en -B af te nemen. De cursus kan worden aangeboden door marktpartijen, eventueel regionaal door de KNVB aangewezen.  

Als hierbij ook nog eens het ontwikkelen van een eigen speelwijze centraal staat, dan denk ik dat het Nederlandse trainersgilde weer écht toonaangevend kan zijn. En uiteindelijk zal dat een positieve impact hebben op het totale Nederlandse voetbal.