Op donderdag 4 oktober heeft het Europese Hof van Justitie uitspraak gedaan in de zaak-Diarra. De Franse voetballer Lassana Diarra wilde in 2013 eenzijdig zijn contract bij Lokomotiv Moskou opzeggen na een conflict met zijn trainer. FIFA-reglementen stonden deze eenzijdige opzegging echter niet toe. Diarra kreeg een speelverbod en een boete van tien miljoen euro. Clubs waarmee Diarra in zee zou gaan konden meebetalen aan de boete en riskeerden een transferverbod. Inmiddels strijdt Diarra nu al zo’n tien jaar juridisch tegen dit transfersysteem. De uitspraak van de hoogste Europese rechtbank is de voorlopige climax.
Samengevat komt de uitspraak van het Europese Hof van Justitie hierop neer.
Experts duiden de uitspraak als een bom onder het FIFA-reglement. Rechters concluderen dat de huidige regels van de FIFA verder gaan dan noodzakelijk en in strijd zijn met het EU-recht. Zie ook:
Tik op de vingers
Het is niet de eerste keer dat een rechter een voetbalbond op de vingers tikt. Toen de UEFA de organiserende clubs van de Super League en deelnemende spelers van deze nieuwe competitie sancties wilde opleggen, zette de rechter hier een streep door. Met de uitspraak in deze zaak is gebleken dat de monopoliepositie van bonden op het gebied van het organiseren van toernooien wegvalt.
Een ander recent voorbeeld: clubs komen momenteel in actie tegen de door de bonden samengestelde speeldagenkalender. Topclubs en -spelers voelen zich uitgeperst doordat UEFA en FIFA steeds meer toernooien organiseren waar ze moeten opdraven. Spelers vrezen hierdoor voor hun mentale en fysieke gezondheid. Er wordt geen andere uitweg gezien dan juridische stappen en daarom is er een formele klacht ingediend bij de Europese Commissie. Ook wil de spelersvakbond FIFPro via de rechter het WK voor clubteams dwarsbomen.
Mijn conclusie als ik deze zaken naast elkaar leg: voetbalbonden zijn niet zo machtig als ze denken. Regels die bonden opleggen aan clubs en spelers houden in de rechtbank niet per definitie stand. Wat je nodig hebt is geduld, moed en waarschijnlijk diepe zakken om machtige bonden in de rechtszaal te verslaan.
Licentie
Dat regelgeving van voetbalbonden juridisch niet altijd standhoud zou ons voetballiefhebbers aan het denken moeten zetten. Zijn de regels die onze nationale voetbalbond in het leven heeft geroepen wel allemaal juridisch houdbaar? Specifiek denk ik dan de regelgeving rondom de voetbalcoachlicentie. De licentie stelt eisen aan clubs en coaches. Clubs dienen gelicentieerde coaches in dienst te nemen, coaches dienen opleidingen te volgen die recht geven om op bepaalde niveaus actief te mogen zijn.
Daarnaast merk ik op dat de KNVB een monopoliepositie heeft als het gaat om het aanbieden van de trainerscursussen. Van beide zaken ben ik nieuwsgierig naar de juridische houdbaarheid.
Licentie
Op de website van de KNVB is het volgende te lezen:
Concreet ziet het beleid voor senioren mannen er als volgt uit:
Voor het coachen van vrouwen en jeugd zijn andere eisen opgesteld.
Er zijn in totaal vijf verschillende opleidingen: Voetbalcoach (VC) 1 tot en met VC5. Je start met Voetbalcoach 1. Een afgeronde cursus geeft toegang tot het volgen van een hogere cursus. Instromen op bijvoorbeeld VC 3 is niet mogelijk, tenzij je oud-prof of -international bent.
In bovenstaand overzicht ontbreekt VC 1, deze cursus geeft geen toegang tot een bepaald niveau. De opleiding VC 5 geeft toegang tot het zelfstandig coachen in de Eerste- en Eredivisie oftewel het betaald voetbal.
Het ligt voor de hand aan te nemen dat de bond met deze licenties kwaliteit wil waarborgen en dat is op zichzelf een logisch en nobel streven.
Mijn vraag is in hoeverre deze regelgeving juridisch houdbaar is. Zouden voetbalclubs niet vrij moeten kunnen zijn in wie ze willen aanstellen als hoofdtrainer, ongeacht behaalde licentie? Mag een sportbond clubs verplichten coaches aan te nemen die beschikken over specifieke licenties? En met deze verplichting coaches dus feitelijk ook dwingen bepaalde licenties te halen? Vertaal dit eens naar het commerciële bedrijfsleven. Welk bedrijf laat zich voorschrijven welke opleiding een medewerker genoten zou moeten hebben? Dat zal een bedrijf toch zeker zelf bepalen! In de sport wordt deze bemoeienis kennelijk geaccepteerd.
Beschermd beroep
Het lijkt daardoor dat voetbalcoach een beschermd beroep is.
Voorbeelden van beschermde beroepen zijn tandarts of advocaat. Iedereen zal begrijpen dat het logisch is dat er aan deze beroepen bepaalde beroepseisen gesteld worden. Weinigen zullen in Nederland bij een ongediplomeerde tandarts in de stoel gaan liggen.
Voetbaltrainer of -coach komt niet voor in de lijst van beschermde beroepen. Waarom kunnen voor voetbalcoach dan wel beroepseisen zoals een afgeronde opleiding aan gesteld worden? Het voelt voor mij vreemd dat ik morgen kan beginnen als makelaar of slager, zonder opleiding, maar niet als voetbalcoach op elk niveau. Terwijl de opleiding voor makelaar van een geheel ander kaliber qua studielast en niveau is dan de opleiding voor voetbalcoach.
Daar komt bij dat het risico en de verantwoordelijkheid van de aanstelling van de coach bij de clubs ligt. Mocht een club een ongelicentieerde coach willen aanstellen en week in week uit verliezen, wie wordt er dan benadeeld? Als een club uit de Eredivisie het helemaal ziet zitten in een coach met VC3 ligt het risico van deze aanstelling geheel bij de club, niet bij de KNVB. Waarom accepteren clubs dit?
En het is ook niet zo dat gelicentieerde coaches een garantie op succes zijn.
Punten
Maar heb je een licentie eenmaal binnen, dan ben je er nog niet. Per drie jaar moet je vijftien licentiepunten behalen om je licentie te kunnen behouden. Het doel is om je te blijven ontwikkelen maar hoe normaal is het dat je een behaalde licentie kan verliezen omdat je geen extra cursussen volgt?
Een coach legt dus eerst duizenden euro’s neer om een licentie te hebben en vervolgens moeten er punten gehaald worden via bijscholingen. Voor veel van de bijscholingen die de KNVB organiseert betaal je €65,– en daarvoor krijg je drie punten. Het verlengen van je licentie kost je dus zomaar driehonderd euro. Met naar eigen zeggen ruim zevenduizend licentiehouders in Nederland is er dus een interessant verdienmodel gecreëerd.
Monopolie
Daar komt nog bij dat de KNVB het monopolie heeft op het aanbieden van trainerscursussen voor voetbal in Nederland. Door deze monopoliepositie, gecombineerd met de verplichting die coaches en clubs hebben voor de licensering, heeft de KNVB voor zichzelf een machtige en luxe positie gecreëerd.
De coach is verworden tot een melkkoe en bevindt zich in een ongemakkelijke positie: verplicht specifieke cursussen volgen, met een beperkt aantal plekken, die enkel bij één aanbieder gevolgd kunnen worden, door die aanbieder geëxamineerd worden en via die aanbieder moet je ook zogeheten licentiepunten behalen. Botst deze monopoliepositie niet met het mededingsrecht? Het doel van mededigingsrecht is het verzekeren van eerlijke concurrentie. Daarvan is nu totaal geen sprake aangezien de KNVB een monopoliepositie heeft op het aanbieden van de cursussen.
Let ook op dat de door de KNVB georganiseerde trainerscursussen behoren tot de duurste van Europa. In onze buurlanden zijn de cursussen vele malen goedkoper.
Het gevolg van deze strikte regelgeving en prijssetting is dat we niet de volledige potentie van de trainers in Nederland benutten. Dat is in mijn ogen het grootste probleem van net Nederlandse voetbal. Aan de bovenkant zie je een baantjescarroussel van trainers met het hoogste diploma, aan de onderkant trainers die geen kans krijgen op een hoger niveau omdat ze niet over het vereiste diploma beschikken. Het is toch een teken aan de wand dat de KNVB in 2021 weer bij pensionado Louis van Gaal uitkwam voor de functie van bondscoach? Dat zegt iets over de inrichting van het landschap waarin trainers zich moeten bewegen: de meest getalenteerde komen niet per se bovendrijven en dat is absoluut wel waar een bond naar zou moeten streven.
Persoonlijk pleit ik voor een vrije markt op de manier zoals je in Nederland een rijbewijs kan halen: je kiest zelf een rijschool waar je lessen afneemt, het CBR examineert. Zo zou je als consument ook zelf kunnen kiezen waar je een trainersopleiding volgt en waarbij uiteindelijk de KNVB examineert.
Wie durft?
Het wachten is wat mij betreft op een club die een ongelicentieerde coach aan durft te nemen en na eventuele sancties van de bond de gang naar de rechter gaat maken. In Frankrijk heeft Stade Reims meerdere boetes gehad na het besluit om de ongelicentieerde Will Still een seizoen te laten afmaken. In hoeverre bij Stade Reims een rechtsgang is overwogen is mij niet duidelijk. Still bleek overigens bijzonder succesvol met Stade Reims in de Ligue 1, zonder dus over het vereiste diploma te beschikken.
Of zou de bekende voetbaladvocaat Jean Louis Dupont, bekend van het Bosman-arrest, een kansje willen wagen? Of ligt hier een taak voor de vakbond VVON?
Reacties zijn welkom!
Zie ook mijn eerdere artikelen over de trainerscursussen.
